Bijlagen | Bijlage 2 Financiële kengetallen

Bijlage 2 Financiële kengetallen

Kengetallen geven inzicht in de verhoudingen binnen de gemeentelijke begroting. Ze helpen om de financiële positie van de gemeente beter te begrijpen en te beoordelen.

In paragraaf 2 Weerstandsvermogen en Risicomanagement zijn de belangrijkste kengetallen opgenomen. In deze bijlage lichten we die kengetallen verder toe en laten we zien hoe ze zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld.

Het is goed om te beseffen dat losse kengetallen op zichzelf weinig zeggen. De waarde zit vooral in:

de samenhang tussen verschillende kengetallen en andere financiële gegevens;
de ontwikkeling over meerdere jaren: verbeteren de cijfers of verslechteren ze?

Die trends geven een beeld van hoe stevig de gemeente er financieel voor staat en of er voldoende ruimte is om tegenvallers op te vangen of nieuwe plannen te realiseren.

Sommige kengetallen zeggen iets over de jaarlijkse inkomsten en uitgaven (de exploitatie), zoals:

Structurele exploitatieruimte: is er voldoende ruimte in de begroting?
Belastingcapaciteit: hoeveel ruimte is er om de inkomsten via belastingen te verhogen?

Andere kengetallen gaan over de balans, oftewel het vermogen van de gemeente:

Netto schuldquote (al dan niet gecorrigeerd voor verstrekte leningen);
Solvabiliteitsratio;
Grondexploitatie.

Deze cijfers geven inzicht in de schuldenpositie, het eigen vermogen en de risico’s die samenhangen met grondbezit.

Netto schuldquote

Dit kengetal geeft inzicht in het niveau van de gemeentelijke schuldenlast ten opzichte van het totaal aan baten. Hiermee kan worden beoordeeld in hoeverre het inkomen van de gemeente toereikend is om aan de schuldverplichtingen te voldoen. Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote.

Daarnaast wordt de netto schuldquote, gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen, als apart cijfer gepresenteerd. Zo wordt duidelijk wat het aandeel van de verstrekte leningen in de exploitatie is en wat dit betekent voor de schuldenlast. In het algemeen geldt: hoe lager het percentage, hoe beter. De signaalwaarde voor de netto schuldquote is >130%.

Binnen de gemeente Emmen is sprake van een relatief hoge schuldendruk. Naast de dalende gemeentelijke baten — als gevolg van een korting op het gemeentefonds vanaf 2026 — komt dit grotendeels door geplande investeringen.

In 2024 en 2025 is te zien dat de netto schuldquote lager is dan in de daaropvolgende jaren. Dit komt doordat veel van de geplande investeringen, door diverse oorzaken, niet zijn uitgevoerd en zijn doorgeschoven. Denk bijvoorbeeld aan leveringsproblemen bij marktpartijen, vertraging of uitstel door aangepaste wet- en regelgeving (zoals de Stikstofwet), bezwaarprocedures en personeelsproblemen.

Ervan uitgaande dat deze investeringen alsnog worden uitgevoerd, worden ze naar rato doorgeschoven en komen ze bovenop de reeds meerjarig geplande investeringen. Het gevolg is een stijging van de schuldquote vanaf 2026.

Vanwege de verstrekte lening aan Wildlands is de netto schuld quote gecorrigeerd voor verstrekte leningen lager.

Solvabiliteitsratio

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Het toont de verhouding tussen het eigen vermogen (het totaal van de algemene reserve en de bestemmingsreserves) en de totale balansomvang. Hoe hoger dit percentage, hoe gunstiger dit is voor de financiële weerbaarheid van de gemeente. De signaalwaarde is <20%.

Uit onderstaande grafiek blijkt dat de gemeente Emmen structureel onder de signaalwaarde zit. Dit is het gevolg van een toename in geplande investeringen, zoals eerder toegelicht bij de netto schuldquote. Deze investeringen leiden meerjarig tot een stijging van de balanstotalen.

Het eigen vermogen daarentegen stabiliseert zich in de komende jaren. Het gevolg hiervan is een dalende solvabiliteitsratio.

Grondexploitatie

Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten van de gemeente. In het algemeen geldt: hoe lager dit percentage hoe beter. Een waarde onder de 10% wordt als veilig of beheersbaar gezien. In onderstaande tabel is te zien dat ook meerjarig gezien de grondexploitatie een laag risico vormt op de exploitatie van de gemeente.

De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. De accountant moet ieder jaar beoordelen of de gronden tegen een actuele waarde op de balans zijn opgenomen.

Structurele exploitatieruimte

In dit kengetal komt tot uitdrukking of een gemeente over voldoende structurele baten beschikt om de structurele lasten te dekken. Dit cijfer helpt mee om te beoordelen welke structurele ruimte een gemeente heeft om de eigen lasten te dragen of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is.

De structurele exploitatieruimte geeft aan hoe wendbaar een gemeente is. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken.

Over de periode tot en met 2027 is sprake van structurele ruimte, oftewel een positief saldo van structurele baten/lasten, en daarmee een meerjarig structureel sluitende begroting. Het hoge kengetal in 2025 is het gevolg van zowel hogere structurele baten als lagere structurele lasten. Vanaf 2028 is er geen structurele exploitatieruimte wat wordt veroorzaakt door het negatieve begrotingsresultaat.

Belastingcapaciteit

Dit kengetal geeft inzicht in hoe de woonlasten voor een huishouden met een woning van gemiddelde WOZ-waarde in de gemeente zich verhouden tot de landelijke gemiddelde woonlasten. Een laag percentage betekent niet automatisch dat de gemeente meer belastinginkomsten zou kunnen genereren. Lagere woonlasten kunnen namelijk ook het gevolg zijn van een lagere gemiddelde WOZ-waarde ten opzichte van het landelijke gemiddelde.

De ruimte die een gemeente heeft om belastingen te verhogen, wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze gegevens jaarlijks in de Atlas van de lokale lasten. Onder woonlasten vallen de OZB, rioolheffing en reinigingsheffing voor een woning met een gemiddelde WOZ-waarde binnen de gemeente. De signaalwaarde is >105%.

De belastingcapaciteit in de gemeente Emmen ligt onder de 100%, wat betekent dat de woonlasten lager zijn dan het landelijke gemiddelde.